Chứng tâm hỏa can thịnh

Khái niệm

Chứng Tâm hỏa cang thịnh là chỉ những chứng hậu do ngũ chí bị uất quá mức hòa hỏa, hoặc lục dâm truyềti vằó lý hóa hỏa, hoặc ăn quá nhiều thức cay nống, dương nhiệt thịnh ở, trong gây nên Tâm hỏa cang thịnh.

Biểu hiện lâm sàng là miệng lưỡi mọc mụn, vùng ngực và Tim phiền nhiệt là những chúng trạng chủ yếu, ngoài ra còn cd những chúng Iióng nẩy mất ngủ, khát nước muốn uổng nựớc lạnh, tiểu tiện ít khổ đi, lưỡi đỏ, mạch Sác. í

Chứng Tâm hỏa cang thịnh thường gặp trong các bệnh “Huyết lấitiV “Bất’mị”, “Tâm quý”.

Cần chẩn đoẳn phân biệt với “chứng nhiệt vào Tâm doanh”, “chứng Can hỏa bốc lên”.

Phân tích

Chứng Tâm hỏa cang thịnh có thể xuất hiện trong nhiều tật bệnh, biểu hiện lâm sàng đều cd đặc điểm nhất định.

– Trong bệnh Niệu huyết xuất hiện chứng Tâm hỏa cang thịnh, thấy biểu hiện lâm sàng tiểu tiện ra huyết, miệng lưỡi lở loét, trong Tâm phiền nhiệt, thổ ra huyết, đổ máu mũi, mạch Sác, nguyên nhân phần nhiều do tư lự quá độ, Tâm âm bị hao tổn, âm hư thì dương caqg, Tâm hỏa cang thịnh, Tâm cùng biểu lý với Tiểu trường, Tâm hỏa chuyển xuống Tiểu trường, hỏa hun đổt

260

c âm iạc, huyết trận ra ngoài mạch gâỵ nên bệnh; Diều trị nên thanh tả Tâm hỏa, mát huyết chl huyết, cho uống Dạo xịch tán (Tiểu nhi dược chứng trục quyết). Nếu tiểu tiện ra huyết lựợng nbiều, nên mát huyết chỉ huyết, khơi thông nhiệt tà và tả hỏa, dùng bài Tiểu kế ẩm tử (Tế sinh phượng).

– Chứng Tâm hỏâ cang thịnh xưất hiện trong bệnh Bất mị”, thường có chứng trạng giấc ngỏ kho’ khăn, miêng lưỡi mọc mụn, phiền táo; chdng mặt ù tai, lưỡi đỏ không-cổ rêu, mạch Tế Sác, đa s6 do Thận âm suy tổn không giúp đỡ cho Tâm ở phía trên, chỉ riêng Tân* hỏa quá găng; Tâm và. Thận mất sự giao, tế gây nên bệnh; Điều trị nên tư âm giáng hỏa, cho uống bài Tri Bá địa hoàng hồàn (Y phương khảo) hợp với bài Giao thái) hoàn (Hàn thị y thông).

” Nếu trong bệnh Tâm quý xuất hiện chứng Tâm hỏa quá gâng, có éhứng trạng hồi hộp, khô miệng, phiền táo, tâm thần không yên, đại tiện khô, chất lưỡi đỏ, mạch Sác v.v. nguyên nhân phần nhiều là một phía Tâm dương quá găng, Tâm mất sự nuôi dưỡng, hoặc do ngũ chí hda hỏa gây nên, điều trị theo phép thanh Tâm giáng hỏa, dù g bàĩ Tam Hoàng tả tâm thang (Kim Quỹ yếu lược) hoặc Lương cách tán (Hòa tễ cục phương).

Tâm biểu lý với Tiểu trường, nổi liền đường Kinh lạc, kinh Tiểu trường là biểu, kinh Tâm là lý, Tâm hỏa thịnh một mình, chuyển nhiệt xuống Tiểu trường gây nên tiểu tiện sẻn đỏ, niệu đạo nóng rát và đau, đây là chứng Tiểu trưòng thực nhiệt, không nên xem thường.

Chẩn đoán phân biệt

– Chứng nhiệt vào Tâm doanh với chứng Tâm hỏa cang thịnh: Chứng nhiệt vào Tâm doanh là do tà khí hda nhiệt làm tổn hại huyết mạch, vinh khi khỏng thông, tà nhiệt luẩn quẩn không tan gây nên bệnh Chứng Tâm hỏa cang thịnh nguyên nhân đa số do tổn hại mệt nhọc tâm thần quá độ, Tâm hỏa vọng động, hoậc do ăn uóng thức cay nóng hoặc lục dâm uất ở trong hóa hỏa gây nên. Tâm hỏa hun đốt ở trong, thỉ trong Tâm phiền nhiệt, hỏa quấy rối Tâm thần thl vật vã mất ngữ; Tâm khai khiếu lên lưỡi, Tâm hỏa bốc lên, miệng lưỡi tất mọc mụn hoặc loét nát. Nhiệt hun đốt tân dịch cho nên khát nước muán uống nước lạnh. Tâm hợp với Tiểu trường, Tâm hỏa cang thịnh, di nhiệt xuống Tiểu trường thì tiểu tiện đỏ rít và đau. Huyết lạc bị hỏa làm tổn thương gây nên tiểu tiện ra huyết. Lưỡi là mầm của Tâm, Tâm chủ hụyết mạch cho nên Tâm nhiệt át thấy lưỡi đỏ mạch Sác. Chúng nhiệt vào Tâm doanh, nhiệt vào doanh huyết, Tâm hỏa hun đổt ở trong cho nên phát nhiệt, thậm chí thần chí hoảng hốt, lần áo sờ giường, kinh quyết, lưỡi đỏ tía, mạch Huyền Sác v.v. Tóm lại, chứng nhiệt vào Tâm doanh là ôn tà phạm vào doanh huyết nên lâm sàng xuẩt hiện chứng hậu về doanh huyết, còn chứng Tâm hỏa cang thịnh thì biếu hiện một bộ phận tà ở khí phận của ôn bệnh, trong tạp bệnh thi thấy cíiứng trạng Tâm hỏa vọng động, nhưng đều không cd chứng trạng vê doanh huyết. Càn chấn đoán phân biệt chỗ nầy.

– Chứng Can hỏa bốc lên với chứng Tâm hỏa cang thịnh: Can ỉà tạng phong mộc, hay lưu động biến họa luôn; Chứng Can hỏa bốc lên nguyên nhân đa số do tình chí mất điều hòa, tính của hỏa bốc lên gây nên, biểu hiện lâm sàng hoa mát chóng mặt, miệng đáng, đại tiện khô, thậm chí thổ huyết, nục huyết, mạch Huyền Sác v.v. Can thích điều đạt, gặp khi tình chí ức uất có thể ảnh hưởng tới sự sơ tiết của Can, dẫn đến Can khí uất kết, cđ chứng đau rát hai bên sườn, mặt hồng mát đỏ, dễ cáu giận, mạnh Huyền. Còn chứng Tâm hỏa cang thịnh, nguyên nhân phần nhiều do ngũ chí uất quá hóa hỏa, chủ yếu là nội thương, lâm sàng thường thấy khát muốn uống nước, miệng lưỡi mọc mụn, thậm chí tiểu tiện ra huyết và buốt, mạch Sác. Tóm lại chứng Can hỏa bốc lên cđ bệnh biến ở Can, chú yếu là khí uất hóa hỏa; chứng Tâm hỏa cang thịnh có bệnh biến ở Khí phận, chủ yếu lã nhiệt thịnh… Căn cứ vào đõ để phân biệt.

IV Y vàn trích dẫn

Quay quát co giật, sườn đau mát đỏ là Can hỏa động. Buồn, cười nói sảng, miệng lưỡi mọc mụn là Tâm hỏa động. Bụng trướng có tiếng óc ách, miệng hôi môi sưng là Tỳ hỏa động. Ho suyễn phiên muộn, tác mũi., mũi xuất huyết là Phế hỏa động. Mộng di tinh trọc, vật vã nhức ráng là Thận hỏa động. Mật vàng miệng đắng, tai ù trướng đau là Dởm hỏa động. Hay có cơn đàú bụng, huyết lâm tiểu đục. là Tiểu trường ctí hỏa Hơn nữa cồn cào, mặt nê sưng chân rầngià Vị gia có hỏa. Dột ngột đi tả sác vàng đỏ, táo bón không thông là Đại trường có hỏa. Long bế giỏ giọt són đái nước tiểu vẩn đục là Bàng quang có hỏa. Tê họng mê man, chổng mặt không ãn được là Tạm tiêu có hỏa. Dương sự cương luôn, không giao hợp mà tiết tinh là Mệnh môn có Hỏa <Hỏa chứng

Chứng trị vậng bổ).

Chữa Hỏa ở nám Tạng: Khí uất, hỏa bát đầu từ Phế. Cáu giận hỏa bát đầu từ Can. Uống say sưa hỏa bát đầu từ Tỳ. Run sợ tư lự hỏa bát đầu từ Tâm. Phòng dục hỏa bắt đâu từ Thận Chữa Hỏa ở sáu Phủ: Vị hỏa thì răng đau má sưng. Đởm hỏa thì chóng mặt đáng miệng. Đại trường co hỏa thỉ táo bón không thông. Tiếu trưòng cđ hỏa thì long bế tiểu tiện giò giọt. Bàng quang có hỏa thì bụng đau tiểu tiện rit. Tam tiêu có hỏa thi chân tay nóng thân thể mỏi mệt. Tâm bao có hỏa thì hồi hộp không yên. Có cái hỏa trôi nổi, điêu trị nên làm cho tiêu tan hoặc nên thanh nên giáng, phải cân cứ vàơ nặng hay nhẹ mà điều hòa í Hỏa chứng – Loại chứng trị tài).