Bạch đàn là nhóm cây được di thực vào Việt Nam từ nhiều năm, được trồng để lấy gỗ. Bên cạnh đó, lá Bạch đàn được dùng để chế tạo một loại dầu thường dùng đó là dầu Khuynh diệp. Bạch đàn trắng là một cây thuốc cùng họ thực vật, do đó cũng có nhiều thành phần và công dụng tương tự.
1. Giới thiệu cây thuốc Bạch đàn trắng
Bạch đàn trắng có tên khoa học là Eucalyptus camaldulensis Dehnh., thuộc họ Sim. Đây là cây thân gỗ cao đến 60m, thân thẳng, đường kính thân 3,6m. Vỏ già của cây xám nâu, tróc thành mảng vỏ mỏng, vỏ non màu trắng.
Lá có phiến hình lưỡi liềm, mốc mốc, dài 12 – 30cm, rộng 1,5 – 3cm, gân giữa màu vàng. Tán hoa có cuống dài 1,5cm, mang 4 – 8 hoa.
Quả hình bán cầu, dài 7 – 8mm, rộng 5 – 8mm, hạt nhỏ. Cây mọc nhanh, ra hoa quả nhiều, chịu được điều kiện khắc nghiệt. Bạch đàn trắng có thể sinh trưởng trên nhiều loại đất, đặc biệt chịu được đất phèn.
Cây Bạch đàn trắng ở Việt Nam có nguồn gốc từ Australia. Cây được trồng ở Nghệ An và các tỉnh phía Nam. Ngoài ra, cây còn được trồng ở Trung Quốc.
2. Bộ phận dùng và thành phần hóa học
2.1. Bộ phận dùng
Người ta trồng cây để lấy gỗ, còn trong y học dùng lá cây.
2.2. Thành phần hoá học
Thành phần chủ yếu của lá là tinh dầu. Các thành phần chính của tinh dầu như pinen; p.cynen; 1,8-cineol; terpinen; globulol;… Ngoài ra, Bạch đàn trắng còn cung cấp chất gôm và tanin.
2.3. Tác dụng dược lý
Nghiên cứu cho thấy tinh dầu Bạch đàn trắng có tác dụng kháng khuẩn. Nó có tác dụng với rất nhiều loại vi khuẩn gram dương, là những vi khuẩn thường gây bệnh ngoài da, bệnh đường hô hấp… So sánh các loài Bạch đàn, tinh dầu Bạch đàn trắng tác dụng kháng khuẩn mạnh hơn Bạch đàn chanh và Bạch đàn lá liễu, tương đương với tinh dầu Khuynh diệp.
Nghiên cứu trên chuột nhắt trắng gây ho bằng amoniac, cho thấy uống tinh dầu Bạch đàn trắng giúp giảm ho. Tác dụng giảm ho mạnh nhất sau khi uống 2 – 3 giờ.
3. Công dụng, chỉ định và phối hợp
Tinh dầu được dùng làm thuốc chống nhiễm trùng đường hô hấp, một số bệnh ngoài da, bệnh lỵ.
Gôm chiết từ cây có thể dùng chữa tiêu chảy, đau họng. Nó còn dùng làm chất săn trong nha khoa và điều trị vết thương. Khi áp dụng làm chất gây săn trong chảy máu hoặc trường hợp thanh quản bị đau, gôm được trộn lẫn với một lượng tương đương tinh bột.
4. Các bài thuốc có Bạch đàn trắng
4.1. Hỗn hợp tinh dầu chữa cảm lạnh
Chiết xuất hỗn hợp các tinh dầu như Bạch đàn trắng, Hương như trắng, Sả, Bạc hà, Tràm, Màng tang, Hồi, Quế.
Trị cảm lạnh: dùng 10 – 15 giọt uống với nước nóng, rồi dùng xoa mũi, ngực, đầu, gáy, dọc 2 bên sống lưng…
Trị đau bụng, lạnh bụng, khó tiêu, nôn: uống mỗi lần 5 – 6 giọt, ngày 3 lần, xoa bụng trên và dưới rốn.
4.2. Thuốc xông
Dùng các vị lá thuốc như Bạch đàn, Cúc tần, Cỏ sả, lá Bưởi, lá Chanh, lá Tràm, Hương nhu, Kinh giới, Tía tô. Cho các vị vào nồi, đổ nước ngập, đậy vun kín, đun sôi rồi bắt xuống rót ra 1 bát, đậy nắp lại. Phần còn lại trong nồi dùng để xông cho đến khi ra mồ hôi. Sau đó, lau khô mình rồi uống bát thuốc.
5. Một số nghiên cứu gần đây về dược liệu
Nhiều nghiên cứu gần đây khẳng định tác dụng kháng khuẩn của cây, tác động lên cả vi khuẩn H. pylori gây bệnh viêm loét dạ dày. Ngoài ra, nó còn thể hiện tác dụng chống nấm. Một nghiên cứu khác cho thấy chiết xuất Bạch đàn trắng có tác dụng ức chế nhiều loại vi khuẩn đã kháng với các kháng sinh thường dùng. Điều này đem lại tiềm năng bào chế thuốc mới điều trị vi khuẩn kháng thuốc.
Nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy chiết xuất của Bạch đàn trắng có tác dụng chống oxy hóa, qua đó tác động vào cơ chế gây hạ đường huyết (tương tự một loại thuốc trị đái tháo đường). Cũng theo cơ chế chống oxy hóa, trong một nghiên cứu khác, người ta thấy chiết xuất Bạch đàn trắng có tác dụng chống lại các tế bào ung thư.
Từ quả của cây, người ta chiết xuất được 9 loại chất mới. Chúng có tác dụng chống lại các tế bào ung thư buồng trứng trên thí nghiệm.
Lưu ý: để có tác dụng, thuốc cần được nghiên cứu, bào chế đúng quy trình. Không được tự ý sử dụng cây thuốc để điều trị ung thư, viêm dạ dày…
Tóm lại, Bạch đàn trắng là một cây quen thuộc, thường được trồng lấy gỗ. Lá cây được dùng để điều trị cảm, ho, viêm họng, tiêu chảy… Các nghiên cứu hiện đại cho thấy tác dụng kháng sinh, có tác dụng với nhiều chủng vi khuẩn, vi nấm khác nhau, cả những vi khuẩn đã kháng kháng sinh. Chiết xuất từ cây còn cho thấy tiềm năng trong sản xuất thuốc điều trị ung thư.
Để lại một phản hồi