Khái niệm
Chứng Vị cường Tỳ nhược là chỉ công năng ngấu nhừ thủy cốc ở VỊ quá mạnh, công năng vận hóa của Tỳ giảm yếu dẫn đến chứng hậu Vị nhiệt Tỳ hư, nguyên nhân phần nhiều là ặn bừa thú béo ngọt, trùng tích hoặc trung tiêu nhiệt kết gây nên.
Biểu hiận chủ yếu của chứng này trên lâm sàng là ohđng tiêu hay đổi, thể trạng gày còm, nhộn iihạo bụng trướng, đại tiện lỏng loãng háy tâm phiền chđng mặt, hoặc phát sinh Hoàng đân, hoặc hay ăn vật lạ, lông tđc khổ rốn, rêu lưỡi vàng, chất lưỡi đỏ, mạch Tế Huyền đới Sác.
Chứng này thường gặp trong các bệnh “Hoàng đản”, “chứng Cam ở trẻ em”.
Cần phân biệt với “chứng Vị nhiệt”.
Phân tích
Chứng Vị cường Tỳ nhược thưòng gặp trong nhiều loại tật bệnh, biểu hiện lâm sàng thường khác nhau. Như xuất hiện trong bệnh Hoàng đản, thì nhộn nhạo ăn vào trướng bụng, tâm phần chóng mặt, đại tiện lỏng loăng, bệnh lâu ngày sẽ dẫn’ đến Hoàng đản, sách Kim quỹ gọi là Cốc dản, nguyên nhân phàn nỉiiều là VỊ nhiệt quá thịnh, Tỳ hư tiết tả gây nên. Sách Loại chứng Trị tài viết: ” VỊ thực thỉ Bĩ mà nhiệt, Tỳ hư thỉ sau khỉ an vào tức bụng, điều trị nên điều lý Tỳ Vị, , tiêu thực hòa trung, chọn dùng bài Tiểu sài hồ thang <Thương hàn luận) gia Bạch truật, Chi xác, Sơn chi…
Nếu chứng VỊ cường Tỳ nhược xuôt hiện trong “chứhg Cam của trẻ em” đa số là: da thịt gày còm, lông tđc phờ phạc, hai mát lờ đờ, bụng to nổi gân xanh, đại tiện tanh hối, tiểu tiện vẩn đục, phiền nhiệt không yên, ngoáy mũi, gậm áơ, ham ản vật lạ V. V… Đây là do hậu thiẽn mất điều hòa, ân nhiều đồ béo ngọt, tích trệ ỉâu ngày hoặc là eố ký sihh trùng, hòậc uống thuốc khác phạt quá độ đến nỗi Tỳ hư không chuyển vận đượe, VỊ nhiệt hao tổri tôn dịch. Sách Tiểu nhi dược chứng trực qúyết ndi: “Bệnh Cam là bệnh của Tỳ Vị, đo mất tân dịch gây nên”; điều trị theo ba phép tiêu đạo, hoậc tiêu bổ cùng dùhg, hoặc lãy phép bố làm chủ yếu, chọn dùng bài Đổng thị cam tích phương (Ấu khoa xu ngôĩi) gia giảm.
Tỳ VỊ là gốc của hậu thiên, phân bố tinh vi của thủy cốc, con người nhờ đd mà sống. Hàng ngày hay ăn đồ cay nốiig và thức sống lạnh, rất dễ gâỵ nên bệnh này.
Chứng Vị cường Tỳ nhược xuất hiện nêu rõ: Tỳ Vị đa tổn thương, trong quá trinh diễn biến của tật bệnh ctí thể do Vị nhiệt hun đổt tân dịch dẫn đến tiêu khát, cđ triệu chứng khát nhiều uống nhiều, chóng tiêu hay đdi mà tiểu tiện nhiều; cũng có thể do Tỳ Vị bị hao tổn, lâu ngày dẫn đến Trung khí suy bại, nguyên khí hao tổn, xuất hiện chứng gày còm đoản hơi yếu ớt, hễ động làm thỉ vă mồ hôi, kém ăn tinh thần ủy mị… Đtí là chứng trạng Vị khí tuyệt rất nghiêm trọng.
Chẩn đoàn phân biệt
Chứng Vị nhiệt với chứng Vị cường Tỳ nhược: Vị chủ thu
nạp, ngấu nhừ đồ ân, Tỳ chử vận hda, hai thứ này hiệp điều với nhau tiến hành sự hấp thu và tiẽu hốa nuôi cơ thể. Nhưng bản th&n mỗi cơ quan đều cổ công năng sinh lý bỉnh thường của bản thân nó; lâm^sàng cố thể phát bệnh đơn độc, cũng cd thể đòng thời cũng cổ thể nhân quả lẫn nhau. Chứng VỊ nhiệt là chỉ ăn các thức sào, rán, cay, nóng, hoặc Ịà Can hỏa hoành nghịch phạm VỊ, nhiệt tà kết ờ Dương mịnh, dẫn đến Vị phủ bị nung nấu tích nhiệt, VỊ khi mất điều hòa làm cho VỊ quản trướng đau, khát nước uống ỉạnh, dễ tiêu hay đói, nôn nước chua, hôi miệng táo bón, chân răng sưng đau, lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng, mạch Họạt Sác… Yếu điểm để chắn đoán phân biệt với chứng Vị cường Tỳ nhược là: cả hai đều cá biểu hiện lâm sàng là VỊ nhiệt, nhưng loại trên hiện tượng nhiệt rố ràng hơn loại sau; loại sau cđ chứng trạng Tỳ vận chuyển kém và Tỳ khí hư nhược rõ ràng hơn như: đại tiện lỏng loãng, sau khi ản vào trướng bụng: Bệnh chứng loại trên chủ yếu là ỏ Vị; bệnh biến loại sau là Tỳ VỊ đồng bệnh.
Trích dẫn y văn
– Bệnh Dương minh thấy mạch Trì, không ăn được no; Nếu ăn no thì phát phiền chổng mật, khđ tiểu tiện. Đây là bệnh muốn chuyển thành chứng Cổc đản. Tuy dùng thuổc hạ mà bụng vẫn đầy như cũ, sở dĩ như vậy là vỉ cơ mạch Trì (Kim Quỹ yếu lược).
– Ăn vào dễ no, khi no thì đầy trướng, đđ là VỊ cường Tỳ nhược vậy (Y học kiến năng).
– Hay ăn mà gày còm là Vị cđ hỏa tà ẩn náu; Bệnh ở khí phần thì ăn được, Tỳ hư thì cơ nhục teo lại mà ăn. cũng kém (Đông viên thập thư).
Để lại một phản hồi