Cỏ Bạc đầu không chỉ là loài cỏ mọc hoang ở nhiều nơi mà đây còn là dược liệu thường được sử dụng để điều trị bệnh trong Đông y. Đặc biệt, vị thuốc có khả năng giảm đau, trị viêm xoang… rất hiệu quả.
1. Giới thiệu về Cỏ Bạc đầu
- Tên gọi khác: Bạc đầu cánh, Cỏ đầu tròn, Thủy ngô công, Cói bạc đầu lá ngắn, Pó dều dều, Nhá boóc đon (tiếng Thái).
- Tên khoa học: Kyllinga brevifolia Rottb.
- Họ khoa học: Thuộc họ Cói (Cyperaceae)
1.1. Đặc điểm sinh trưởng và thu hái
Cỏ Bạc đầu là loài thực vật sống ở vùng nhiệt đới. Cây đươc tìm thấy phân bố tại Campuchia, Trung Quốc, Việt Nam, Ấn Độ, Myanmar, Srilanka, Australia và một số quốc gia tại châu Phi. Ở nước ta, cây mọc hoang ven đường, trong vườn,… từ Lào Cai, Cao Bằng và trải dài đến các tỉnh miền Nam như Lâm Đồng, TP HCM và An Giang.
Thu hái dược liệu quanh năm. Sau khi thu hoạch, đem cây rửa sạch đất cát rồi dùng tươi hoặc phơi khô để dùng dần.
Mùa hoa quả từ tháng 2-5.
1.2. Mô tả toàn cây
Cỏ Bạc đầu thuộc cây thảo nhỏ. Thân rễ mảnh, mọc bò. Còn thân khí sinh cao từ 10-40 cm, mọc đơn độc thành từng bụi.
Lá mọc thành 2 dãy cách nhau, thường ngắn nhưng có khi bằng hoặc dài hơn thân. Phiến lá hình dải, đầu nhọn, gân song song, mặt dưới rất nhạt.
Hoa mọc thành cụm ở ngọn, có hình cầu, mỗi cụm chứa 1-3 bông hình trụ và đường kính của cụm hoa dao động từ 8-12 mm, mọc trên cán dài hình ba cạnh. Gồm nhiều hoa màu trắng, mang ba đến bốn lá bắc dài, nằm ngang. Mỗi bông nhỏ thường chứa một hoa, có vảy nhẵn ở trên, hơi nháp hoặc có lông tơ mịn ở dưới. Nhị 3-2.
Quả bế có dạng bình bầu dục hoặc hình trái xoan ngược, dẹp. Có màu trắng vàng. Toàn cây có mùi thơm đặc trưng, nhất là phần rễ.
1.3. Bộ phận làm thuốc và bào chế
Toàn cây cỏ được sử dụng để làm thuốc. Trong cây chứa nhiều tinh dầu và một số hoạt chất khác,
Chế biến: Rửa sạch toàn bộ dược liệu đã được thu hoạch bằng nước, để loại bỏ lớp đất cát, bụi bẩn và tạp chất. Sau đó có thể sử dụng ngay ở dạng tươi. Nếu sử dụng ở dạng khô, cần thái cỏ thành từng đoạn nhỏ khoảng 3-4 cm rồi đem phơi khô để dùng dần.
1.4. Bảo quản
Bảo quản dược liệu khô trong bao bì kín và cất trữ ở nơi thoáng mát. Đối với dược liệu tươi, nên sử dụng hết trong ngày.
2. Thành phần hóa học và tác dụng dược lý
2.1. Thành phần hóa học
Toàn thân cỏ Bạc đầu có chứa 8,47% protein, 0,94% chất béo, 45% tinh bột.
Ngoài ra còn có Beta sitostenon, ergosterol peroxyd, beta-sitosterol, vitexin…
Toàn cây chứa mùi thơm đặc trưng và tinh dầu.
2.2. Tác dụng
Theo Y học hiện đại:
- Kháng khuẩn: Vitexin có tác dụng ức chế sự phát triển của vi khuẩn, hạ huyết áp, chống viêm, giảm co thắt, và có hoạt tính chống ung thư.
- Nước sắc toàn cây có tác dụng lợi tiểu, chống viêm.
Theo Y học cổ truyền:
- Tính vị: Vị cay, tính bình, không độc
- Tác dụng: chỉ thống (giảm đau), sát trùng, giải nhiệt, lợi tiểu, chỉ khái (giảm ho), tiêu thủng.
- Chủ trị: chữa lở loét, sát trùng vết thương, mụn nhọt, trị tiêu chảy, ho, viêm sưng đau, vết bầm do té ngã hay tổn thương…
3. Cách dùng và liều dùng
Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc mà có thể dùng dược liệu với nhiều cách khác nhau. Cỏ Bạc đầu chủ yếu được dùng ở dạng đắp ngoài, ngoài ra có thể sắc uống chữa bệnh.
Liều dùng: (Liều dùng có thể bị thay đổi tùy vào đối tượng, bệnh tình và mức độ bệnh lý)
- Dạng sắc uống với liều 10-16g mỗi ngày. Chữa cảm mạo, phong hàn, ho 30-45g cây tươi, sắc nước uống.
- Dùng ngoài, cây tươi giã nát, thêm ít muối vào đắp tại chỗ hoặc đun nước để rửa chỗ đau.
- Còn làm thức ăn gia súc.
4. Một số bài thuốc kinh nghiệm
4.1. Trị ho gà, viêm phế quản
Cỏ Bạc đầu 30g. Sắc lấy nước và chia thành 2 lần uống trong ngày.
4.2. Hỗ trợ điều trị viêm xoang
Cỏ Bạc đầu 60g, đem sắc lấy nước và dùng khi thuốc còn ấm.
Hoặc Mẫu kinh, cỏ Bạc đầu, lá cây Dừa và rễ Bồ hòn mỗi vị 15g. Đem các vị sắc lấy nước uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
Hoặc Cỏ Bạc đầu và Tía tô mỗi thứ 1 nắm, dùng tất cả nguyên liệu tươi. Đem rửa sạch rồi đun với nước cho sôi rồi dùng xông mặt để giải cảm, trị ho và nghẹt mũi.
4.3. Hỗ trợ trị dị ứng, côn trùng cắn, vết sưng đỏ
Lấy một nắm cỏ Bạc đầu. Làm sạch rồi đem giã nát. Đắp một lượng vừa đủ lên vùng da bị dị ứng hoặc bị côn trùng cắn/ đốt.
5. Kiêng kỵ
- Dị ứng với bất kỳ thành phần nào của dược liệu.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú nên hạn chế dùng.
- Nếu dùng ở dạng tươi có thể gây kích ứng miệng, đường tiêu hóa, cổ họng, đường tiết niệu hoặc gây dị ứng da, cần thận trọng.
- Các đối tượng dị ứng hoặc quá mẫn cảm với cỏ bạc đầu không nên sử dụng.
Cỏ bạc đầu là một vị thuốc cổ truyền được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Nhờ có nhiều tác dụng quý mà dược liệu này được dùng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh cũng như cuộc sống hằng ngày.
Để lại một phản hồi