Chứng vong dương

I. Khái niệm

Chứng vong dương là tên gọi chung cho dương khí đột nhiên bị suy kiệt có biểu hiện lâm sàng dương khí muốn thoát. Chứng này nguyên nhân phần nhiều do ra mồ hôi nhiều không dứt, hoặc thổ tả kịch liệt, dẫn đến dương khí đột ngột suy kiệt gây nên, cũng có thể từ chứng vong âm phát triển mà thành.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là ra mồ hôi đầm đìa, mồ hôi như giọt châu, sợ lạnh nằm co, chân tay quyết lạnh, tinh thần hoảng hốt, sắc mặt trắng xanh, thở nhỏ yếu, chất lưỡi nhạt nhuận, mạch vi muốn tuyệt hoặc phù sác mà rỗng không.

Trong các tật bệnh ở giai đoạn nghiêm trọng thường gặp chứng này, nhất là thường gặp trong các bệnh trúng phong, hoắc loạn huyết chứng

Cần chẩn đoán phân biệt với chứng dương hư, chứng vong âm.

II. Phân tích

Bất kể tật bệnh nào, nếu ra nhiều mồ hôi không dứt hoặc thổ tả quá dữ dội đều có thể dẫn đến dương khí bị suy kiệt đột ngột. Ngoài ra,vì âm dương hỗ căn với nhau, âm dịch bị hao kiệt quá mức, dương khí mất chỗ dựa mà tan tác, chứng vong âm không kịp thời dưỡng âm củng cố dịch, cũng sẽ phát triển thành chứng vong dương.

Trong bệnh trúng phong, biểu hiện của chứng vong dương là bỗng nhiên hàn mê ngã lăn, bất tỉnh nhân sự, ra mồ hôi nhiều không dứt, mắt nhắm miệng há, chân tay quyết lạnh hoặc bại liệt, nhị tiện không tự chủ, lưỡi nhợt, mạch vi muốn tuyệt. Đây là nguyên khi suy vi cực độ, âm dương có xu hướng chia lìa, dương khí sắp thoát gây nên, điều trị nên ích khí hồi dương, phù chính cố thoát, cho uống sâm phụ thang.

Trong bệnh hoắc loạn, chứng vong dương có biểu hiện ra mồ hôi đầm đìa, chân tay giá lạnh, khàn tiếng, chuột rút co quắp, quầng mắt trũng sâu, sắc mặt trắng xanh, mạch trầm tế muốn tuyệt. Đây là do thổ tả quá kịch liệt, âm dịch khô kiệt, dương khí muốn thoát gây nên, điều trị nên theo phép phản tá tòng trị, dùng thuốc đắng và cay hỗ trợ nhau để điều hòa âm dương, chọn dùng bài thàng mạch tứ nghịch gia chư đởm chấp thang.

Trong huyết chứng, có khi do mất huyết quá nhiều mà phát sinh chứng vong dương, biểu hiện lâm sàng là thổ huyết, khạc ra huyết, huyết ra đằng mũi, đại tiện ra huyết, huyết vọt ra không dứt, mồ hôi ra như giọt châu, chân tay quyết lạnh, tinh thần hoảng hốt, sắc mặt trắng nhạt, môi trắng không tươi, lưỡi trắng nhạt, mạch vi muốn tuyệt hoặc khâu đại mà rỗng không. Đây là do khí theo huyết thoát, âm dương sắp tuyệt gây nên. Điều trị nên ích khí cố thoát, hồi dương cứu nghịch, cho uống độc sâm thang.

Chứng vong dương dễ gặp ở cơ thể dương hư hoặc khi bị hàn thịnh dương, bất luận loại bệnh tật nào, một khi đã xuất hiện chứng vong dương phải lầy việc cấp cứu dương khí sắp thoát làm nhiệm vụ hàng đầu, dốc toàn lực để cứu chữa.