Chứng vong âm

Khái niệm.

Chứng Vong âno là tên goi chung trường hợp âm dịch trong cơ thể đột ngột bị hao tổn quá lớn, biểu hiện hàng loạt triệu chứng âm dịch muổn kiệt, nguyên nhân phàn nhiều do sổt cao, ra mồ hôi nhiều, thổ tả dữ dội, xuất huyết quá nhiều hoặc những nhân tố khác dẫn đến âm dịch hao tổn khá lớn gây nên.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu của chứng Vong âm là bắp thịt teo quát, da dẻ nhãn nheo, môi ráo răng khô, quăng mắt chũng sâu,tinh thần vật vã, hoặc hàn mê nói sảng, ra mồ hôi mình nóng, khát nước muốn uống lạnh, đoản hơi, sác mặt đỏ bừng, chất lưỡi đỏ khô, mạch Hư Sác hoặc Tế Sác vô lực.

Các loại tật bệnh ở giai đoạn hiểm nguy thưòng xuất hiện chừng này; các trường hợp thổ tả đột ngột, thời kỳ cuối của Ôn bệnh âm dịch bị hun đốt nghiêm trộng dễ thấy chứng này.

Trên lâm sàng, càn chẩn đoán phân biệt với chứng Àm hư và chứng Vong huyết.

Phân tích

Nhiều loại tật bệnh, suy tổn mạn tính hoặc hân, thổ, hạ quá mức, xuất huyết quá nhiều, đều có thể tạo nên âm dịch tiêu hao nghiêm trọng thậm, chí xuất hiện chứng vong âm, những người thể chất âm hư hoặc trong quá trình bệnh Ôn ntìiệt càng gặp nhiều chứng này. Chứng Vong âm là chứng hậu mười phần nghiêmtrọng, nguy hiểm tính theo ngày, đêm, vô luận loại tật bệnh nào, lâm sàng biểu hiện ở giai đoạn vong âm, yếu điểm biện chứng và phương pháp điều trị về cơ bản đều giống nhau. Một khi xuất hiện vong âm phải tiến hành cấp cứu khẩn trương; điều trị nên dùng phép tư âm tãng dịch và dưỡng âm làm bền khí, cho uống Sinh mạeh tăn (Nội ngoại thương biện hoặc luận) gia vị.

Vỉ âm dương hỗ căn, âm kiệt thì dương. idiộng chỗ dựa mà tản mác, cho nên chứng Vong âm thường xuất hiện chứng Vong dương Tất nhanh. Chứng trạng chủ yếu của chứtìg Vong dương là ra mồ hồi đàm. đỉa, ra mồ’hôi như giọt châu, sợ lạnh, tay chân lạnh, tinh thần hoảng hổt, sấc mặt trắng xanh, thở nhẹ yếu. ‘Trong tình trạng cấp cứu, cho Úống ngay Sâm phụ thahg (Phụ nhân lương phương) để cấp cứu hồi dương.

III_ẽ Chẩn đoán phân biệt.

Chứng Âm hư VỐI chứng Vong âm: Âm hư thựờng là cơ sở của chứng Vong âm. Hai chứng này đều biểu hiện ‘âm hư sinh nội nhiệt. .Chứng Âm hư là do phú bấm bất túc hoặc tự lự quá độ, bị hao thương âm dịch, hoặc bệnh mạn tính xuất huyết, ốm lâu hại âm, hoặc bệnh ôn nhiệt hao thượng âm dịch gâỵ nên; Biểu hiện chủ yếu là thể trạng gày còm, miệng ráo họng khô, chóng mật mất ngủ, ngũ tâm phiền nhiệt, triều nhiệt mồ hôi trộm, về chiều gò má đỏ, tiểu tiện sác vàng, đại tiện khô, lưỡi đỏ ít rêu, mạch Tế Sác, bệnh trình khá dài, xu thế bệnh từ tìí. Chứng .Vong âm thì do sốt cao, hoặc dùng thuốc hãn, thổ, hạ qủá độ, hoặc xuất huyết quá nhiều lậ những nguyên nhân dản đến trạng thái âm dịch bị hao kiệt nghiêm trọng trong thời gian rất ngắn, nđi chung phát bệnh nguy kịch, cho nên lâm sàng ngoài chứng trạng âm hư biếu hiện nghiêm trọng, còn biểu hiện bệnh tình nguy hiểm như tinh thần vật vã hoặc hàn mê nói sảng, khát nước ưa uống lạnh,

đoản hơi, mạch Hư Sác hoặc Tế Sác vô lực.

Chứng Vong huyết với chứng Vong âm: Chứng vong huyết là do mất huyết qụá nhiều hoặc từng bị xuất huyết mạn tính gây nên, biểu hiện hàng loạt chứng trạng huyết hư nghiêm trọng như sốc mặt tráng nhợt; hoa mát chóng mặt, chân tay tê dại yếu sức, môi lưỡi sốc nhợt, mạch Khâu hoặc Vi mà Sáe, không có các chứng trạng vong âm có hiện tượng hư nhiệt như tinh thần phiền táo, ra mồ bôi mình nóng, khát nước thích uống lạnh, lưỡi đỏ mà khô v.v. Chứng Vong âm phần nhiều do sổt cao ra nhiều mồ hội, sau khi thổ, tả đột ngột; nhưng huyết là âm dịch, chứng Vong huyết cũng có thể phát triển thành chứng Vong âm. Hal Jbệnh này quaỊỊ hệ chật chẽ, cho nên về điều trị hai bệnh này cớ chỗ không giống nhau, mà trong chển đoán phân biệt, nên lưu ý đến mối liên hệ lản nhau của chứng,

Trích dẫn y văn.

Ảm dương hư thoát có chia ra nội nhân và ngoại nhân, có thiên tháng, thiên tuyệt khác nhau. Nếu tà trúng vào phần âm, chân tay quyết Ịạnh, mạch Vi muốn tuyệt, đó là âm thịnh mà khí sinh dương muốn tuyệt ở bên trọng. Nếu muốn uống lạnh, muổn nằm nơi mát, vứt bỏ hết áọ chãn, vật vã không yên, đó là âm thịnh ở trong mà dương khí muón thoát ra ngoài, phải dùng ngay Sâm, Phụ, Khương, Quế để cứu. Nếu phát hãn mà không giải, mình lại nóng dữ, đó là dương thịnh mà âm tuyệt ở bên trong. Nếu bệnh ở Dương minh, phát nhiệt nhiều mồ hôi, phải dùng thuốc hạ ngay, cho uống Đại thừa khí thang, đó lậ dương thịnh ở trong mà âm dịch thoát ra ngoài… Đó là sự thiên thắng mà thiên tuyệt của âm dương thuộc về ngoại nhân,

Nếu như âm dương thuộc về nội nhân, dương sinh ở âm, âm sinh ở dương. Dương sinh ở âm, tức là dương khí sinh từ âm tinh;

âm sinh ở dương, tức ỉà âm tinh sinh ra bởi đương hóa thành. Dương hóa là dương khi biến hóa tinh vi của thủy cổc mà sinh ra cái tinh ấy. Ám Dương hòa hợp, giao kết để mà sinh hóa, đổ là ngườỉ bình thường vô bệnh. Nếu là dương trơ trọi thì không sinh được, một minh âm thì không trưởng thành được… đó là cái sinh cơ của âm^dương muốn tuyệt tìí bên trong. Nận kính nói: Thoát dương thì như thăy quỷ; Thoát âm thì mát mù/Bởi vì dương thoát, từ dưới mà thoát lên trên; Ảm thoát tìí trên mà thoát xuống dưới. Cho nên thoát âm thỉ mất mù, còn chút hỉ vọng mỏng manh; Thoát dương ttìà như thấy quỉ, thì chết chứ không tính thêm ngày giô nữa. Nghĩ như bị dương thoát, phần nhiều gốc từ. âm hư. Như người cao túổi, chân gối lạnh, đó là khí nguyên đương suy dần mà mađn diỉt từ bên dưới, nên dừng các loặi thuốc Sâm, Phụ, Bán, Lưu để giủp sinh Dương. Nếu lại do Tỳ Vị hư itìà tỉtíh hòa thủy cốc không sinh, hoặc nhập phòng quá đáng mà Thận tinh ngày càng hao tổn, hoặc lo sợ mà sự chứa tinh tiêu taòn dàn, hoặc phiền lao mà tinh thần ngày càng hao, cho đến âm khí ngày càng suy mà dương sắp thoát ra ngoài. Cho nền chữa tỉí khi chưa mác bệnh, thấy âm tỉnh có suy giảm đó là dương thoát tiến dần dẩn, nên dự kiến bồi dưỡng phàn Ảm; Nếu đợi khi dương khĩ thoát ra ngoài, bấy giờ mới dùng Quế, Phu để mong dẫn lửà về nguồn, không biết rằng Ãm tinh là cái nguồn sống của dương khí, cái nguồn đã tuyệt thì còn trở về sao được? Cho nên đứơng thoát mà dùng Quế Phụ để cứu, đó lằ cứu cái thoát của ngoại nhân. Còn chữa nội nhân mà dùng Quế, Phụ là giúp cái suy của Dương khí ở phía dưới. Nếú Ảm hư mà dương thoát, chẳng phải Quế, Phụ có thể cửu được. Chò nên nói rằng Âm Dương hư thoát có chia ra nội nhân và ngoại nhân, có kiiác nhau về thỉền thắng và thiên tuyệt (Dương thoát Ảm thoầt biện – Lữ sơn đường loại biện)