Chứng hàn thấp

Khái niệm

Chứng Hàn thấp ìà tên gọi tóm tát cho những chứng trạng do tà khí tìrngoài xâm phạm hoặc thể trạng vốn Tỳ dương không mạnh dần đến thủy thấp ứ đọng ở trong gây nên. Nguyên nhãn phần nhiêu do cảm nhiểm sương móc nước mưa, hoậc nằm ngồi nơi ẩm ưốt, ăn thức sống lạnh mà thành bệnh. Trên lâm sàng, vì bộ vị càm nhiễm hàn thấp và mức độ bệnh có nàng nhẹ khác nhau nên chứng trạng cũng thiên về biếu thiên về ly khác nhau

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là đàu minh nặng nề các khớp xương đau co ruỗi khó, không nltf hôi, mỏi mệt sợ lạnh hoặc mặt và thân minh phù thũng từ lưng trở xuống nặng hơn, đau vùng vị quản, đại tiện phần nhiều lỏng nhão hoặc đới hạ nhờn tráng nhiều hơn mâu đỏ, tiểu tiện không lợi, lưỡi nhạt, rêu lưỡi tráng nhuận, mạch Nhu Nhược.

Chứng Hàn thấp thường gập trong các bệnh Vị quản thống. Hoác loạn, Tiết tả, Ly tật, Tý chứng.

Càn chẩn đoán phân biệt với các chứng “Thấp trở” và “chiftig Tỳ hu thấp khốn”.

 

Phân tích

Chứng Hàn thấp có thê’ xuất hiện trong nhiêu loại tật bệnh, biếu hiện lâm dàng có đặc điểm riêng, phương pháp điêu trị cũng không hoàn toàn giống nhau

Trong bệnh Vị quản thống xuất hiện chứng Hàn thẩp, biểu hiện chứng trạng Vị quản đày đạu khó chịu, ãn không thấy ngon, miệng dính nhớt, đàu mình nặng nề, đại tiện lỏng nhão hoặc tiết tả, rêu’lưỡi tráng nhớt, mạch Như, nguyên nhân phần nhiều do ăn quá nh]^ễẽu đồ sống lạnh, trung dương bị dồn ép, Tỳ không vận hóa được gây nên; điều trị nên kiện Tỳ hóa thấp, cho uống bài Vị linh thang (tìan khê tăm pháp) gia giảm.

Chứng Hàri tháp xuất hiện trong bệnh Tiết tả, thường có chứng trạng ỉa chấy nước trong loãng thậm chí như dội nước, sồi bụng đau bụng, vùng bụng đầy, kềm ãn hỏặc có kiêm chứng biểu hàn; đây là do ngoại cảm hàn thấp xâm phạm VỊ Trường hoặc an đồ sống lạnh quá độ, Tỳ mất sự kiện vận, hàn thấp thịnh ở trong, mất chức nAng truyền đạo gây nên; điều trị theo phép giải biểu tán hàn, phương hương hóa trọc, cho uống bài Hoắc hương chính khí tán (Thải bình huệ dân hòa tễ cục phương).

Trong bệnh Hoầc lòạn xuẫt hiên chúng Hàn thấp, thường cđ chứng trạng thượng thổ hạ tả đột ngột, thoạt tiên đi tả ra phắn loãng, tiếp theo tả hạ toàn nước trong hoậc đục như nước gạo, vùng hung cách đày và đau, bụng đau hõặc không đau, tứ chi mát lạnlị, rêu lưỡi trắng nhớt, mạch Nhu Nhược v.v. đây là do nhiễm phải khí hàn thấp uế trọc, úng trệ ở trung tiêu, dương khí bị dồn nén làm cho sự thăng giáng bị đảo ngược, trong đục lẫn lộn gây nên; điêu trị theo phép tán hàn táo thấp, phương hương hóa trọc, cho uổng Hoác hương chính khí tán (Thái bình huệ dări hòa tê cục phưang) hợp’ với bài Thuào đương chính khí hoàn ‘Bác kinh thị Trung dược thành phương tuyền tập) gia giảm.

Trong bệnh Lỵ tật xuãt hiện chứng Hàn thãp, đặc điểm lâm sàng là đi lỵ ra nhiều nhầy sác tráng hoặc tráng nhiều đỏ ít, đau bụng, lý cãp hậu trong, ngực bụng đày tức không thiết án uống, đầu nặng, thân minh bứt dứt; bệnh nầy còn gọi là Hàn thãp lỵ_; do ăn uống thức không sạch hoặc ăn sống lạnh bừa bãi làm tổn thương Tỳ dương, thủy thấp ứ đọng ồ trong, thấp theo hàn hóa, hàn và thấp chất chứa ở trong làm nghẽn trử khí cơ, khí hàn thấp uế trọc câu kết ở Trường VỊ gây nên; điều trị theo phép ôn hóa hàn thấp, hành khí chỉ lỵ, dùng bãi VỊ linh thang /Đan Khê tâm pháp) gia vị,

Nếu trong Tý chứng xuất hiện chứng Hàn thấp, đặc điểm lâm sàng là vùng lựng hoặc các khớp xương chân tay thân mình lạnh đau nặng nề co ruỗi hạn chế, xoay chuyển khó khãn, bệnh ngày càng nặng kéo dài không khỏi, gặp thời tiết lạnh hoặc trời mứạ dầm bệnh càng kịch liệt; Đậy là do làm nghề sông nước, lội nưcic dầm mưa, tà khí hàn thấp xâm phạm cơ bập gân mạch xương khớp, nghẽn tắc ỵnh lạc, điều trị dùng bàì Ý dỉ nhân thang (Loại chứng trị tài) gia giảm.

Chứng Hàn thấp phần nhiều phát sinh ở người cao tudi, bởi yì người cao tuổi dựơng khí Tỳ Thận đã số đều hư, khí không hóa thủy cho nên dễ mác chứng Hàn thấp; chứng trạng thường gặp là tinh thần ủy nụ, sác mặt kém *ươi, cơ thể lạnh chân tay lạnh, nậng nề yếu sức, thậm chí chi dưới phù thũng, bụng đầy đại tiện nhão, chẩy, rêu lưỡi tráng nhớt. Ỏ phụ nữ cũng bị chứng Hàn thấp, biểu hiện chủ ỵếu là đới hạ ra trong loãng, thống kinh, tử cung nhiệm lạnh không thụ thai v.v. Càn phải biện chứng điều trị. cho rõ ràng.

Hàn với Thấp đều là âm tà; tính của hàn ngưng trệ dễ thương tổn dương khí. Thấp tà nặng đục, dễ chèn’ép khí cơ. Cả hai đều chèn ép khí lànj cho huyết ngưng tụ, xuất hiện các chứng hậu khí trệ huyết ứ. Chứng Hàn thấp có kiêm cả chứng hậu khí trệ huyết ứ, thứờng bộc lộ tình-trạng dương khí bị tổn thương quá nặng, khổng dùng loại thuốc ôn dương hóa khí thì không khư hàn thắng thấp được.

 

Chẩn đoán phân biệt.

Chứng Thấp trở với chứng Hàn tháp, cả hai đều thuộc phạm vỉ bệnh Thấp. Xét theo nguyên nhân bệnh, chứng Hàn thấp đa số do làm việc nơi’ sông nứớc, cảm nhiễm lội nước dầm mưa, nằm ngồi nơi ẩm ướt khiến cho hàn thấp xâm phạm vàó ttòiig, hoặc đo ăn uống không điều độ, án nhiều thức sốrig lạáh làm tổn thứdng Tỳ ví, thấp theo hàn hốa gầy nên. Còn chứng Thấp trở phần nhiều đo ằn nhiều thức sống lạnh ligọt béo gây nên, còn do phong thấp sương mdc gây bệnh rất ít. Xét theo chứng trạng, chứng Hàn thấp, có nghiêng về biểu, ‘nghiềng về lý khác nhaủ. Nghiêng về biểu phần nhiêu có câc chứng trạng đầu nặng mỉnh đaũ, khỡp xương co ruỗi khd, tứ chi phù thũng. Nghiêng về lý phần nhiều có chứng đau VỊ quản, đại tiện lỏng loãng hoặc hạ lỵ ra sác nhờn trắng nhiều hơn sắc đỏ.

Chứng Thấp trở thỉ do bộ vị thấp trở khấc nhau nên Thấp trở cổ chia ra Tam tiêu. Thấp trỡ ở Thượng tiêu thì đầu trướng bụng khó chịu, không đói cũng không muốn ăn. Thấp trở ở Trung tiêu thì bụng trướng đầy, chân tay nặng nề. Thấp trở ở Hạ tiêu thi ống chân phù thũng, tiểu tiện không lợi. Có thể thấy chứng Hần’thấp vừa có thấp vừa cố hàn tà; Còn chứng Thấp trở chi có hiện tượng thấp tà ngăn trở chứ khổng có hàn tà.

Chứng Tý hư thấp khốn vôi chứng Hàn thấp: Chứng Tỳ hư thấp khốn với chứng Hấn thấp đều có liên quan tới Tỳ hư thấp trọc khống vận hóa. Về nguyền nhân bệnh đều do thám ăn uống đồ mát lạnh hoặc lội nưỏc dầm mưa gây nên’ Về chứng trạng đều là chân tạy phù thũng, đạị. tiện lỏng loãng, đầu mình nặng nề, rêu lưỡi trắng nhợt V.V. Nhưng bộ vị của chứng Tỳ hư thấp khốn chỉ hạn chế ở Tỳ VỊ mà chứng Hàn thấp thì ngoài những quan hệ mật thiết với Tỳ Vỵ còn liên quan tới cd nhục, xương khớp tứ chi. Vì thế, loại sau phần Dhiều có kiêm chứng đau khớp xương