Chứng đởm nhiệt

Khái niệm

Chứng Dởm nhiệt là chỉ Đởm khí bị uất hóa nhiệt, hoặc là uất nhiệt úng tác ở Đỏm phủ gây nên một loạt chứng hậu chủ yếu như đắng miệng, khô họng; Bệnh phần nhiều do nội thương thất tình, hoặc ngoại cảm lục dâm gây nên.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là váng đàụ, ù tai, đắng miệng, khô họng, tâm phiền không ngủ được, mặt hồng tai đỏ, sườn đày, chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng, mạch Huyền v.v.

Chứng này thường gặp trong các bệnh Huyễn vậng, Hiếp thống, Hoảng đản, và Bất mị.

Cần chần đoán phân biệt với các chứng Can hỏa thượng viêm, chứng Can Đởm thấp nhiệt, chứng Can khí uất kết, chứng Tâm Đởm bât ninh.

Phân tích

Chứng Đởm nhiệt gặp trong bệnh Huyễn vậng, thường do lo nghĩ kéo dài Đởm uất hóa nhiệt, quấy rối thanh khiếu ở trên gây nên, phần nhiều có những chứng trạng váng đầu hoa mắt, ngưc sườn đày, đáng miệng, nôn mửa ra nước đáng, đêm ngủ không yên, hay mê, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch Huyền mà Sác; Diều trị nên tả Dởm thành nhiệt, cho uống bài Long Đởm tả Can thang (Y tôn kim giám).Trong bệnh Hiếp thống xuất hỉện chứng Dởm nhiệt, thường do ngoại tà vào lý hóa nhiệt, hoặc thất tinh không điều, Đởm phủ uất nhiệt len lỏi vào đường Lạc của Can gây nên đau sườn, có thể kiêm các chứng họng khổ miệng đắng, buồn nón ra nưâc dàng, tâm phiền không ngủ được, đại tiện bí kết, chất ỉưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mặcb Huyền Sác; Điều trị nên thanh Can Dởm, để điều hòa khí cơ, cho uống bài Kim linh tử tán (Tổ Ván bệnh cơ khi nghi bảo mệnh tập) hợp với Tả Kim hoàn (Đan Khê tâm pháp)

Chứng Đồm nhiệt gặp trong bệnh Hoàng Đản, thường do tà khi theo mùa từ ngoài xâm nhập, uất lại không đạt, đởm chấp khống được sơ tiết bình thường, tràn ra bên ngoài cơ phu, dồn xudng Bàng quang gây nên, có những chứng trạng mặt mát da dẻ và tiểu tiện đều sác vàng; Điều trị nên thanh nhiệt dẩy lui chứng sắc vàng, cho uống bài Nhân, trần cao thang (Thương hàn luận} gia Hoàng bó, Chỉ thực, Xa tiền tử vốv.

Trong bệnh Bất mị (không ngủ dược) xuất hiện chứng Đởm nhiệt, do tỉnh chí khỗng toại hoặc sợ hãi ưu uất, khí cơ không điều hòa, Đởm nhiệt ở trong quấy rổi Tâm thần, có các chứng trạng đêm ngủ khổng yên, tâm phiền dễ sợ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch Sác; Điềụ trị Bồn sơ Đởm tả nhiệt, kèm theo thuốc an thần, dùng bài òn Đởm thang (Thiên kim phương) gia Dạ giao đằng.

Đởm phụ thuộc vào tặng Can, hấp thụ khí xuân mộc, tính của nổ điều đạt, Đởtó chấp nhờ vào công nảng âơ tiết của Can để vận hóa. Trong quá trình diễn biến cơ chế bệnh của chứng Đòm nhiệt, vỉ sự sơ tiết thất thường, dễ ảnh hưởng tới công nàng của Tỳ VỊ; Nếu Đởm nhiệt hoành nghịch, có thể hình thành chứng Đởm Vị bẫt hòa, xuất hiện các chứng trạng Vị quản trướng đầy đau, ợ hơi, cồn cào nuốt chua, ngực sườn khò chịu, nóng nảy dễ cáu giận, rêu lưỡi vàng mỏng, mạnh Huyèn. VI thế; điều trị chứng

Dởm nhiệt cần luôn luôn chú ý tối duy trl chăm sóc Vị khí, hết sức tránh dùng thuốc đấng lạnh đê phòng hại VỊ.

 

Chẩn đoán phân biệt.

Chứng Can hỏa thượng viêm với chứng Đởm nhiệt: Hai chứng tuy đều là do uất giận hóa nhiệt, hóa hỏa gây nên, vả lại Can với Đởm cùng biểu lý, sau khí gây nên bệnh, thường ảnh hưởng ỉẫn nhau. Nbưng bộ vị tuần hậnb của hai Kinh khác nhau, Gông nãng cũng hơi khác nhau, cho nên biểu hiện lâm sàng cũng có chỗ không giống nhau.

Chứng Can hỏa thượng viên là chứng hậu thực hỏa ở Can kinh, tính hỏa bốc lén rất dễ quấy rối thanh khiếu, như các chứng đau đầu, mát dỏ, ù tai, đắng miệng. Can hỏa khuây dộng tâm thần, có thể xuất hiện các chứng cuống táo không yên. Can hỏa phạm Phế thỉ thẫy khạc ra huyết.

Chứng Dởm nhiệt tuy cũng có chứng trạng nhu quấy rối thanh khiếu ở trên, nhưng các chứng trạng đống miệng, họng khô, mát hoa tai ù là chỏ yếũ, còn các chứng đau đầu, mát dỏ đều không nghiêm trọng uhư chứng Can hỏa tbượng viêm.

Tóm lại, nđi theo tính chất Hỏa nhỉệt, hỏa là mức mạnh hdn nhiệt, nhiệt là mức yếu hơn hỏa. Ndi theo công nảng của Can Đởm, Cạn chủ vệ cáu giận, Dởm chủ về quyết đoán, cho nên chứng Can hỏa thượng viêm đa số nóng nẩy dễ cáu giận; Chứng Dởm nhiệt thi phần nhiều thở dài…

Chứng Can Dởm thấp nhiệt với chứng Dởm nhiệt: Chứng Cán Đởm thấp nhiệt phần nhiều do thấp nhiệt nung náu kết lại, gây nên sự sơ tiết của Can Dởm mất bình thường, chứng trạng đau sườn, đálỉg miệng tương tự với chửng Dởm nhiệt. Nhưng chứng Can Đởm thấp nhiệt phần nhiều do ngoại cảm thấp nhiệt, hoặc do ham àn các thức béo ngọt, thâp uất hòạ nhiệt, khí cớ của Can Đởm bị nghẽn trệ, thủy không sơ mộc gây nên sự thăng,giáng của Tỳ Vị mất chúc nàng, xuất hiện chứng trạng nôn mửa kém ản, bụng trướng đầy, đại tiện không đều; Hoặc ỉà thấp nhiệt nung nấu, pởm chấp tràn rạ ngoài, xuất hiện chứng mỉnh và mắt có sác vàng; Chứng trạng của Tỳ VỊ hoặc Hoàng đãn là cbứng trạng chủ yếu của chứng Can Đởn thấp nhiệt.

Nếu Can Đởm thấp nhiệt dồn xuống dưới có thể dẫn đến các chứng Ảm nang ẩm Mốt nổi nốt, vùng ngoạiâm ngứa, phụ nữ ra khí hư có sắc vàng mùi hôi; Rêu lưỡi vàng nhớt, mạch Huyền Hoạt mà Sác, so vớỉ chứng Đởm nhiệt: Một đằng là Dởm phủ bị tà khí; Một đáng là hợp bệnh của Can Đởm; Một đằng là nhiệt tà gây nên bệnh; Một đàng ỉà thấp nhiệt gây nên bệnh… Đó ỉà những cơ sơ sd để phân biệt.

Chúng Can khí uất kết với chứng Dởm nhiệt: Can chủ về 3d tiết, tính ưa điều đạt; Vì thế, tình chí bị ức uất ỉà nguyên nhân chủ yếu hình thành chứng Can khí uát kết; Có chỗ khác nhau với chứng Đởm nhiệt cố thể do thất tình nội thương, khí cơ uất trệ, hoặc lục dâm hóa nhiệt gây nôn. Chứng Can khí uất kết thường có các chứng trạng đau sưdn, ắu nghịch, bầu vú trướng đau, đau bụng ỉa lỏng, thống kỉnh, kinh nguyệt không đều v.v. Lại có thể do huyết đi ứ nghẽn gây nên tích tụ. Chứng Dởm nhiệt ngoài chứng trạng ngực sườn khó chịu và ắu nghịch, còn có biểu hiện nhiệt chứng như hoa mắt, đấng miệng, phiền táo mất ngủ táo bón, còn chứng Can khí uất kết thì khỗng có hiện tượng nhiệt.

Chứng Tâm Đởm không yên với chứng Dởm nhiệt: Tâm chủ thần minh là đại chủ của năm Tạng sáu Phủ. Đởm là chức quan trung chính, chủ về quyết đoán. Tâm Đởm đều có liên quan chặt chẽ với tinh chí. Người vốn phú bắm Tâm hư Đởm khiếp, nếu bị kinh sợ đột ngột, dễ gây nôn chứng Tâm Dởm không yên thuộc Hư chứng mà chứng Đởm nhiệt là thuộc Thực chứng, hai loại này bàn chất khác nhau. Chứng Tâm Dởm khổng yên do.tổn thương tình chí, Đỏm khí không điều hòa, tâm th&n không tự chủ, có thể thấy cáe chứng trạng sợ hãi, đởm khiếp, vảng đầu buồn nôn, ít ngủ KSTy mê, chất lưỡi đỏ nhạt, rêu lưỡi tráng mỏng, mạch Hư Sảc. Chứng Dởm nhiệt thỉ cđ chứng trạng đặc trưng như tai ù, đáng mỉệng, họng khô, ngực sừờn đày tức.

 

Y văn trích dẫn

Túc Thiếu dương Dởm kinh phía trên liên lạc với tai, tà ở Thiếu dương thì tai điếc… Thiếu dương tai Quyết âm tai điếc thỉ lưỡi cuốn lại âm nang teo quắt..’ tự thấy khác nhau (Thiếu dừơng kinh chứng – Y học tâm ngộ).

Chứng Đởm hỏa không nằm được, vùng Cách lạnh khó chịu, sườn trướng đày, đó là Đởm hỏa lấn Tỳ vậy; Tâm phiền táo lọan, hoảng hốt khống yên đó là Đởm dịch bao phủ ồ Tâm, thậm chí gây nên vàng mất (Đỏm hỏa bát dắc rìgọa – Chứng nhăn mạch trị).