Canh châu được biết đến là loài cây thường được trồng để làm cảnh. Dân gian lại thường dùng lá Canh châu dùng riêng hoặc phối với lá vối, hãm nước uống thay trà, có tác dụng giải khát, đề phòng bệnh sởi.
1. Tìm hiểu chung về cây Canh châu
1.1. Mô tả dược liệu
Canh châu hay còn được gọi là Sơn minh trà, Kim châu, Tước mai đằng. Cây có tên khoa học là Sageretia theezans (L.) Brongn. Thuộc họ Táo ta (Rhamnaceae).
Là loại cây nhỏ, dạng bụi, phân cành nhiều. Cây có cành non mềm, màu xám nhạt, có lông tơ, cành già nhẵn, màu xám nâu, có gai do cành nhỏ biến đổi. Lá mọc so le, hình bầu dục hay hình trái xoan, dài 2 – 10cm, rộng 0,8 – 5cm, gốc tròn, đầu tù hơi nhọn, mép có răng cưa nhỏ, mặt trên sẫm, mặt dưới nhạt có gân nổi rõ.
Cụm hoa thường mọc thành bông ở đầu cành hoặc kẽ lá, hoa thường tụ họp 1 – 4 cài màu trắng, lá bắc hình tam giác có lông, đài hình chén. Quả nhỏ, hình cầu, màu đen hoặc tím nhạt. Toàn cây có lông nhỏ.
1.2. Phân bố sinh thái
Canh châu là loại cây bụi gai, ưa sáng và ưa ẩm, thường mọc lẫn trong các lùm bụi ven đồi, bờ nương rẫy hoặc quanh làng.
Cây được trồng và mọc hoang ở các địa phương thuộc miền Bắc và miền Trung nước ta, ít thấy ở miền Nam. Ngoài ra, thảo dược còn phân bố nhiều ở miền Nam Trung Quốc.
1.3. Bộ phận dùng
Quả Canh châu có thể ăn được và được dùng như một loại trái cây thông thường. Có thể dùng cành, lá và rễ, thu hái quanh năm, đem về phơi khô hoặc sấy dùng dần. Tuy nhiên theo quan niệm dân gian, nên thu hái rễ vào mùa đông, riêng lá và cành nên thu hái vào mùa xuân hạ.
1.4. Thành phần hóa học
Các nghiên cứu về Canh châu đã phát hiện ra trong dược liệu có chứa nhiều hoạt chất. Cụ thể, thành phần có chứa friedelin, acid syringic, daucosterol, acid glucosyringic, taraxasterol.
2. Tính vị theo Y học cổ truyền
Canh châu có vị đắng, hơi chua, tính mát có tác dụng lương huyết, thanh nhiệt, giải độc.
3. Công dụng của cây Canh châu
Canh châu đã được dùng làm thuốc ở nước ta từ lâu. Tuệ tĩnh ngày xưa đã dùng cây với tên Xích chu đằng để làm thuốc đắp vết thương. Hải thượng lãn ông dùng Canh châu chữa sưng mặt, ban sởi, chữa tắc tia sữa hoặc lở loét, vết thương, sai khớp, bong gân, mụn nhọt.
Liều dùng: Ngày dùng 10 – 20g sắc uống.
Ngoài ra, dược liệu có thể dùng ngoài, lấy lá tươi nấu nước tắm hoặc giã đắp.
Quả ăn được, có vị chua hơi ngọt. Lá dùng riêng hoặc phối hợp với lá vối, nấu nước uống thay trà, dùng hàng ngày. Nước hãm có tác dụng giải khát, đề phòng bệnh sởi.
Chú ý:
- Người bị tỳ vị hư hàn, đại tiện lỏng, không nên dùng.
- Phụ nữ mang thai không được tự ý dùng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
4. Một số bài thuốc từ cây Canh châu
Hiện tại dược liệu Canh châu vẫn còn chưa được nghiên cứu nhiều nên phạm vi sử dụng chủ yếu là trong nhân dân. Dưới đây là các bài thuốc dân gian có chứa dược liệu, cụ thể như sau:
Chữa trẻ em sưng mặt, ban da, bị bệnh sởi, sốt ho khát nước
Canh châu (cành và lá) 20g, Tầm gửi cây khế 18g, Sắn dây 12g, Cam thảo dây 8g, Hương nhu 8g, Hoắc hương 8g.
Đem các vị rửa sạch rồi sắc với 400ml còn lại 200ml. Mỗi lần dùng 100ml, ngày dùng 2 lần. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 10 ngày. Đồng thời dùng lá Canh châu nấu nước tắm hằng ngày.
Chữa sởi chậm mọc
Rễ canh châu 30g, thái mỏng. Đổ thêm 500ml nước vào sắc còn 300ml. Mỗi lần dùng 100ml, ngày dùng 3 lần. Xem thêm bài viết trị bệnh sởi hiệu quả: Rau mùi: Từ gia vị đến vị thuốc chữa sởi hiệu quả.
Chữa lở ngứa, mụn nhọt
Canh châu 24g, Hạ khô thảo 20g, Bồ công anh 20g, Rễ cỏ xước 20g, Lá đơn đỏ 10g.
Rửa sạch tất cả dược liệu, sau đó đem sắc với 750ml nước đến khi còn 200ml. Mỗi lần 100ml, ngày dùng 2 lần. Áp dụng bài thuốc trong vòng 5 ngày có thể thấy hiệu quả.
Chữa vết thương lâu liền miệng (dùng với vết thương nhỏ và không quá sâu)
Lá canh châu, Lá thồm lồm (lượng bằng nhau), Đinh hương một nụ.
Rửa sạch tất cả dược liệu, để ráo nước rồi giã nát đắp vào vết thương. Thực hiện đến khi vết thương liền miệng thì ngưng.
Bài thuốc trị trẻ nhỏ lên canh châu
Canh châu 12 – 16g. Cho dược liệu vào nồi, đổ vào khoảng 300 – 400ml sắc còn 200ml.
Mỗi lần uống 100ml, ngày dùng 2 lần. Áp dụng bài thuốc từ 1 – 2 ngày.
Trà giúp giải khát và phòng ngừa sởi
Dùng Canh châu và Lá vối. Sắc lấy nước uống hằng ngày.
Canh châu với vị đắng tính mát. Có nhiều công dụng trong phòng ngừa sởi, chữa lở ngứa mụn nhọt, vết thương lâu lành miệng…
Để lại một phản hồi