Chứng thai nhiệt

I_ễ Khái niệm

Chứng Thai nhiệt lă tên gọi chung một loạt chứng hậu do âm hư dương thịnh ở ngựờỉ cđ thai, nhiệt ẩn náu ở Xung Nhâníì mà thai động không yên; Phần nhiều vì thể trạng vốn dương thịnh, thích, ăn thức cay nóng, uống quá nhiều thuốc trợ dương hoặc Can uất hóa hỏa gây nên; phần nhiều gặp ở thời kỳ đầu khi có thai.

Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là. sau khi thụ thai, âm đạo xuất huyết bất ngờ, sắc huyết đỏ tươi, tâm phiền không yên, miệng khô lưỡi ráo hoậc thích uống mát, hoặc đại tiện táo kết, tiểu tiện sắc vàng, chất lưỡi đỏ, rêu lữỡi vàng và khô, mạch Hoạt Sảc.

Chứng Thai nhiệt thường gập trong cốc bệnh Thai lậu, Thai động không yên, Đọa thai, Hoạt thai.

Cần chẩn đoán phân biệt với chứng Âm hư dương cang.

Phân tích

Chứng Thai nhiệt xuất hiện trong bệnh Thai lậu, Thai động không yên, biểu hiện lâm sàng phần nhiều có các chứng trạng âm đạo xuất huyết, dàm dề không dứt, sắc đỏ tươi, đau bụng dưới, tâm phiền không yên, lưỡi ráo miệng khô, táo bón tiểu tiện đỏ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng ít tân dịch, mạch Hoạt Sác v.v… Mục Phụ nhân qui sách Cảnh Nhạc toàn thư viết: Thai khí bị nhiệt mà không yên, thì chứng trạng phần nhiều phiền nhiệt, hoặc khát hoặc táo, hoặc trên dưới không thông, hoậc lậu huyết tiểu tiện đỏ, hoặc sáu bộ mạch Hoạt Sác”, phần nhiều do thể trạng vốn dương thịnh, hoặc dùng quá nhiều thuốc cay ấm trợ dương, hoặc Can kinh cđ uất**fihiệt; lại vì sàu khi tó thai âm huyết phải nuôi thai, âm huyết hư một phía gây nên nhiệt ở bên trong tâng thêm. Nhiệt thịnh huyết không đi theo Kinh, thai mất sự nuôi dưỡng; Hoặc nhiệt làm thương Bào lạc ập vào quấy nhỉễu thai nguyên khiến cho thai động không yên; Điều trị nên thanh nhiệt an thai, cỉxo uống bài Bổ âm tiễn (Cảnh Nhạc toàn thư) nếu chứng trên có thêm đấng miệng họng khô, sườn trướng đau, nóng nẩy dễ cáu giận, đó là hỏa giận động đến huyết làm tổn hại đến thai nguyền, bài thuốc đã dẫn ở trên gia Chi tử, Trác bá diệp. Nếu âm đạo chẩy máu và đau lưng ngày càng dữ dội, thì cuối cùng là đọa thai. Nếu liên tục bị vài ba làn như thế gọi là Hoạt thai. Cho nên chứng Thai nhiệt cũng thường xuất hiện Đọa thai, Hoạt thái; Như mục Phụ nh&n qui sách Cảnh Nhạc toàn thư có viết: “Phàm chứng Thai nhiệt, huyết dễ bị dộng, mà huyết động thì thai không yên. Cho nên Đọa trong nội nhiệt mà đo Hư cũng thường hay gặp”.

Thai nhiệt nếu cùng Xung khí nghịch lên thỉ thành chứng hậu thai nhiệt khí nghịch, sách Phụ khoa ngọc xích viết: “Có thai bốn năm tháng trở lạí, vốn do quân hỏa và tướng hỏa nuôi thai, bình thường vốn có hỏa mà thai nhiệt khí nghịch, thai quấy nhiễu lên Tâm không yên, Hung Cách trướng đày, gọi là chứng Tử huyền”. Biểu hiện lâm sàng thấy hung cách trướng đày, tâm phiền kém ngử, miệng đáng họng khô v.v… Lại có trường hợp vốn thể trạng âỉn hư dương thịnh, sau khi thụ thai thì âm khuy ở dưới, khí nổi lên trên, hỏa nghịch xung nghịch lên Tâm gây nên.

Một. chứng Thai nhiệt, chủ yếu do sau khi thụ thai huyết của Tạng Phủ kinh lạc dòn xuống Xung Nhâm để nuôi thai nguyên khiến cho thể trạng của người mẹ âm huyết bị hư về một phía, dương khí thịnh về một phía mà nhiệt càng tăng. Nhiệt quấy rổị Xung Nhâm do đó mà thai nhiệt không yên. Lâm sàng nên biện chứng tìm ra nguyên nhân, lại từ nguyên nhân mà bàn tới phép điều trị.

III_ề Chẩn đoán phân biệt

Chứng Âm hư dương cang với chứng Thai nhiệt, mục Ngũ âm ngũ vị thiên sách Linh Khu viết: “Phụ nữ sinh ra, có thừa vẽ khí mà bất túc về huyết, vì họ luôn luôn bị mất huyết vậy”. Cho nên đời sau mới có thuyết nói phụ nữ huyết thường bất túc, khí thường hữu dư.

Sau khi phụ nữ có thài, âm huyết tụ ỉạí ỏ dưới để chăm sóc thai nguyên thì phần âm càng suy. Mục Nhảm phụ tự phong Thấm thị nữ khoa tấp yếu viết: “Nguồn gốc của phụ nừ có thai gồm 3 đại cương: Một là âm khuy; tinh huyết con người có hạn, tụ lại để nuôi thai, âm phầtì hẳh phải khuy” Nếu âm khuy không thể chế được dương, Can dương cang lên, hinh thành chứng hậu âm dương cang, nguyên nhân bệnh với chứng Thai nhiệt giống nhau, cho nên hai chứng này đều có thể tháy phiên nhiệt, khát nước, lưỡi ráo. Nhưng loại trên phần nhiều do thể trạng vốn Can âm bất túc, Can dương gãng một phía, sau khi eđ thai âm huyết càng hư, Can dương quấy rối thanh khiếu, thi dễ sinh huyễn vậng, nặng hơn thì Can phong nội động, hư hỏa bốc lên dần động Tâm hóa, phong và hỏa cùng bùng lên đến nỗi thành hôn đảo ngã làn, hôn mê không biết gì, chân tay co giật rãt. nguy hiểm, Mục Nhâm phụ tự phong sách Thẩm thị nữ khoa tãp ypu tiên chính có viẽt \ , âm hư mất sự thu nhận, cô dương nghịch lên trện, và ám khuy không hút vào, Can dương nội phong bạo động”; Lâm sàng gập nhiều ở các chứng Tử huyền, Tử gián; sau đó là nhiệt ẩn náu ởXung Nhâm tổn hại đến thai nguyên, nên ỉâm sàng biểu hiện lăy đậc trưng ỉà huyết giỏ giọt không dứt, thai động không yên, tiến lên bước nữa là bị đọa thai. Nguyên nhân giống nhau mà chứng thì khác nhau, càn phải phân biệt.

Mục Tiếu sản sách Phó thanh chủ nữ khoa viết: “Phụ nữ có thai mắc chứng khát nước phiền táo, trên lưỡi mọc mụn, hai môi sưng loét, đại tiện khô vài ngày không thông đến nỗi đau bụng tiểu sản, mọi người đều cho là hỏa nhiệt ở Đại trường, nào ai biết đổ là hỏa nhiệt hun đốt thai! Nghĩ như huyết sở dĩ nuồi thai, ôn hòa thì thai bổ ích, nóng quá thì thai tổn hại. Nếu lấy nhiệt để hun đốt đứa trẻ ở trong Bào thai, thì có tống thuốc cho uống cũng khổ sổng noi, tất phải vọt ra ngoài để trằnh sự thúc ép của hỏa khí”. Mục An thai sách Diệp thị nữ khoa chứng trị cũng viết: “Có thai ăn nhiều độc vật cay nóng, nhiệt tích troỉig thai đến nỗi thai nhí khồng yên, chân tay cựa quậy, trên công lên Tâm bào, người mẹ rất đau đớn”.