Các loài hoa dại quanh vườn hết sức quen thuộc trong tâm thức của người dân Việt Nam. Phảng phất đâu đó trong vườn, những hương hoa bưởi, hoa chanh, hoa hồi, hoa khế,… len lỏi nhẹ nhàng mà da diết. Và cũng không thể quên Hoa sói, loại hoa nhỏ thơm nồng dễ chịu. Sáng ra, ngắt mấy cành hoa nhỏ đem pha ấm trà. Chẳng những thơm ngát mà còn tốt cho sức khỏe.
1. Đặc điểm cây hoa sói
Có một số người cho rằng hoa sói là hoa ngâu. Nhưng thực tế đây là 2 cây hoàn toàn khác nhau. Hoa sói có tên khoa học Chloranthus spicatus (Thumb.) Makino, 1902 hoặc một số tên khác như Nigrina spicatus Thumb. 1783, Chloranthus inconspicuus Sw. 1787, thuộc họ Hoa sói (Chloranthaceae). Trong khi đó hoa ngâu lại thuộc họ Xoan – Meliaceae.
Hoa sói là dạng cây thân thảo. Cây tương đối thấp, chiều cao trung bình khoảng 30 – 60cm. Những cây cao cũng chỉ tầm 1m. Thân cây màu lục đậm, phủ trên mấu. Mỗi cây phân thành nhiều cành, mỗi cành lại phân đốt. Thân ngầm dưới đất phát triển thành nhiều nhánh. Hoa sói phát triển rất nhanh, từ 1 cây trồng ban đầu, sau 2 – 3 năm cây có thể phát triển thành khóm có từ 25 – 30 nhánh.
Lá cây là dạng lá đơn hình bầu dục, mọc đối nhau. Lá suôn nhọn ở đầu, có răng cưa. Lá có phiến xoan rộng, dài 4-10cm, rộng 2-5cm, nhẵn bóng, không có lông. Mỗi lá có 5-7 cặp gân phụ, cuống dài 1-2cm. Bề mặt lá cây có gân nổi rõ, bóng sáng đẹp mắt.
Hoa sói nhỏ như những hạt kê, thường mọc ở đầu cành thành từng cụm. Mỗi cụm như vậy có tầm 4 – 6 nhánh, trung bình mỗi nhánh có 15 – 20 hoa nhỏ mọc trên đó. Hoa có màu vàng xanh, không có cánh và có mùi hương thơm nồng dễ chịu.
Cây sói ra hoa quanh năm, chu kỳ 30 – 35 ngày từ khi hoa có nụ đến khi chín. Hoa nở nhiều nhất vào tháng 3 và tháng 4. Đến tháng 6 – tháng 8 hoa thường nhỏ dần và năng suất cũng giảm vì nắng nóng.
Quả của hoa sói là dạng quả mọng. Kích thước nhỏ, đường kính từ 3 – 4mm. Quả thường tập trung mọc thành chùm ở đầu cành, mỗi chùm khoảng 18 – 20 quả. Quả khi chín có màu đỏ gạch đẹp mắt.
2. Phân bố
Hoa sói có nguồn gốc ở châu Á. Cây thấy nhiều ở các tỉnh phía Bắc. Ngoài ra cũng trồng rải rác ở các địa phương khác. Với mục đích để làm cảnh, làm thuốc hay để ướp trà. Hoa sói là loài cây ưa ẩm ưa bóng nên rất thích hợp trồng ở vùng đất trung du và núi thấp.
Khi trồng nên chọn vùng đất thuận lợi cho việc tưới tiêu. Đây là loại cây dễ trồng, phát triển nhanh, ít sâu bệnh mà lại có mùi thơm nên thường được trồng làm cây cảnh trong sân vườn, lối đi.
3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến
Nếu để làm thuốc thì toàn cây hoa sói đều có thể sử dụng.
Hoa có thể thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất nên lấy vào tháng 3 – 4. Đây là mùa hoa nở rộ nhất trong năm, hoa thơm và cho nhiều tinh chất nhất.
Thân, rễ nên lấy ở những cây đã trưởng thành.
Dược liệu lấy về đem rửa sạch đất cát. Có thể dùng tươi hoặc sấy khô dùng dần.
4. Thành phần hóa học trong hoa sói và tác dụng dược lý
4.1. Thành phần hóa học
Trong rễ hoa sói có 11 Monoterpen, 11 Sesquiterpen, 7 hợp chất có oxy. Còn cả hoa và rễ chứa các loại tinh dầu, flavonoid, acid fumaric,….
4.2. Tác dụng dược lý
Một số nghiên cứu cho thấy:
Chính các thành phần flavonoid và acid fumaric trong hoa sói có tác dụng chống oxy hóa. Đồng thời giúp chống viêm nhiễm, thúc đẩy sản xuất tiểu cầu trong máu và hỗ trợ tăng tuần hoàn.
Các Sesquiterpen có trong hoa sói có khả năng bảo vệ gan. Ngoài ra hoa sói giúp làm giảm mệt mỏi trong điều trị ung thư. Do đó cây cũng được đề xuất sử dụng như một giải pháp thay thế trong điều trị.
5. Công dụng của hoa sói
Theo Đông y, toàn cây hoa sói có vị cay ngọt, hơi chát, tính ấm, có độc. Nó có khá nhiều công dụng.
Cả cây bỏ rễ dùng trị:
- Dao chém xuất huyết, gãy xương, viêm xương, đòn ngã tổn thương
- Thiên đầu thống
- Trị cảm mạo
- Phong thấp đau tê nhức khớp xương
- Động kinh
- Tử cung rủ xuống.
Ngoài ra, lá dùng để trị ho do lao lực. Rễ trị đinh nhọt. Hoa khô hãm uống chữa ho.
6. Một số lưu ý khi sử dụng hoa sói
Thân và rễ cây hoa sói có độc, nên các bộ phận này lưu ý chỉ dùng ngoài không được uống. Có thể giã nát đắp ngoài vết thương, hoặc ngâm rượu xoa bóp.
Liều dùng Hoa sói nên ở mức khoảng 10 – 12gr/ 1 ngày. Không nên sử dụng quá nhiều để tránh bị ngộ độc.
Để lại một phản hồi