Món ăn, bài thuốc trị viêm phế quản tái phát trong mùa đông

Viêm phế quản là bệnh hay gặp, được chia làm 2 thể cấp tính và mạn tính, thuộc phạm vi khái thấu, đàm ẩm trong y học cổ truyền.

1. Nguyên nhân gây viêm phế quản

Y học cổ truyền quan niệm viêm phế quản thường do phong hàn, phong nhiệt và khí táo gây ra.

1.1 Do phong hàn:

Gặp ở giai đoạn đầu của viêm phế quản cấp.

– Biểu hiện: Người bệnh ho có đờm, sốt, sợ lạnh, nhức đầu, chảy nước mũi, ngứa cổ, khàn tiếng, rêu lưỡi trắng, mạch phù.

– Phương pháp điều trị: Sơ phong, tán hàn, tuyên phế (chữa ho trừ đờm).

– Dùng một trong các bài thuốc sau:

Bài 1: Tía tô 12g, lá hẹ 10g, trần bì 6g, kinh giới 10g, xuyên khung 6g, bạch chỉ 8g, rễ chỉ thiên 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Hạnh nhân 10g, tô diệp 10g, tiền hồ 10g, bán hạ chế 6g, chỉ xác 6g, gừng 3 lát, trần bì 4g, phục linh 6g, cam thảo 6g, cát cánh 8g, đại táo 4 quả. Tất cả tán bộ uống ngày 15 – 20g chia làm 2 lần.

Bài 3: Hạnh nhân 12g, cát cánh 8g, tiền hồ 12g, tử uyển 12g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

1. 2 Do phong nhiệt:

Gặp ở viêm phế quản cấp và đợt cấp của viêm phế quản mạn tính.

– Biểu hiện: Người bệnh ho nhiều đờm, họng khô, sốt, nhức đầu, sợ gió, rêu lưỡi vàng, mạch phù sác.

– Phương pháp điều trị: Sơ phong thanh nhiệt, tuyên phế (chữa ho trừ đờm).

– Dùng một trong các bài thuốc sau:

Bài 1: Tang diệp 16g, rễ cây chanh 8g, rễ cây dâu 12g, bán hạ chế 6g, bạc hà 8g, cúc hoa 8g, rau má 12g, xạ can 4g, lá hẹ 8g, rễ chỉ thiên 8g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Tang diệp 12g, hạnh nhân 8g, tiền hồ 8g, chi tử 8g, bối mẫu 4g, sa sâm 8g, tang bạch bì 8g, cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 3: Tang diệp 12g, cúc hoa 12g, liên kiều 12g, ngưu bàng tử 12g, bạc hà 6g, cát cánh 8g, hạnh nhân 12g, tiền hồ 12g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

1. 3. Do khí táo

Gặp ở viêm phế quản cấp khi giao mùa thu đông trời hanh.

– Biểu hiện: Người bệnh ho khan, ngứa họng, miệng khô, nhức đầu, mạch phù sác.

– Phương pháp điều trị: Thanh phế nhuận táo, chỉ khái.

– Dùng một trong các bài sau:

Bài 1: Tang bạch bì 12g, mạch môn 12g, lá tre 12g, lá hẹ 8g, sa sâm 12g, thanh cao 16g, thiên môn 12g, hoài sơn 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Tang diệp 12g, thạch cao 12g, cam thảo 16g, mạch môn 12g, tỳ bà diệp 12g, hạnh nhân 8g, gừng 4g, a giao 8g, đẳng sâm 16g. Sắc uống ngày 1 thang.

2. Viêm phế quản mạn tính

Đợt cấp của viêm phế quản mạn tính được điều trị như viêm phế quản cấp tính. Nếu không có đợt cấp tính viêm phế quản mạn tính chia làm 2 thể:

2.1 Thể đàm thấp

– Biểu hiện: Người bệnh ho có đờm, hay tái phát, trời lạnh ho nhiều hơn, bụng đầy tức, ăn uống kém, rêu lưỡi trắng, mạch nhu hoạt.

– Phương pháp điều trị: Táo thấp hóa đàm, chỉ khái.

– Dùng một trong các bài sau:

Bài 1: Vỏ quýt sao 10g, vỏ vối sao 10g, hạt cải trắng 10g, bán hạ chế 8g, cam thảo dây 8g, gừng 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

Bài 2: Nam tinh chế 20g, bán hạ chế 20g, bồ kết chế 20g, phèn chua phi 20g, hạnh nhân 4g, ba đậu chế 4g. Tất cả tán bột làm viên, ngày uống 10g, chia 2 lần.

Bài 3: Trần bì 10g, bán hạ chế 8g, phục linh 10g, cam thảo 10g, hạnh nhân 12g, thương truật 8g, bạch truật 12g. Sắc uống ngày 1 thang.

2.2 Thể hàn ẩm

Hay gặp ở người viêm phế quản mạn tính kèm theo giãn phế nang ở người cao tuổi, người giảm chức năng hô hấp, tâm phế mạn.

– Biểu hiện: Ho nhiều đờm, hay tái phát, thở suyễn, trời lạnh sau khi vận động triệu chứng ho càng nặng hơn, rêu lưỡi trắng trơn, mạch tế nhược.

– Phương pháp điều trị: Ôn phế hóa đàm.

– Dùng bài thuốc: Ma hoàng 6g, quế chi 6g, can khương 4g, tế tân 4g, ngũ vị tử 6g, bán hạ chế 8g, cam thảo 4g, bạch thược 4g. Sắc uống ngày 1 thang.

Với quan điểm ” Dược thực đồng nguyên” và “Chỉnh thể thi trị”, bên cạnh việc dùng thuốc, y học cổ truyền cho rằng cần lưu tâm đến vấn để thực dưỡng trong phòng và chữa bệnh.

3. Món ăn bài thuốc phòng chống bệnh viêm quế quản

Bài 1: Nhân sâm 15g, vịt 1 con, rượu vang 2 thìa, gia vị vừa đủ. Vịt làm sạch ướp rượu và gia vị, nhân sâm thái vụn cho vào trong bụng vịt. Tất cả đem hầm nhừ, chia ăn trong vài ngày.

Công dụng: Nhân sâm bổ phế khí, thịt vịt ích phế âm. Hai thứ phối hợp có công năng kiện tỳ ích phế, bổ huyết cường tim nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

Bài 2: Phổi lợn 1 cái, tang bạch bì 30g, hạnh nhân 30g, gia vị vừa đủ. Phổi lợn làm sạch thái miếng, đem hầm nhừ cùng với tang bạch bì và hạnh nhân, gia thêm gia vị. Ngày ăn 2 lần, mỗi lần 1 bát nhỏ.

Công dụng: Bổ phế, tiêu đàm, lợi thủy, chỉ khái, bình suyễn. Dùng cho người bị viêm phế quản mãn tính trong thời kỳ tiến triển có sốt, họ nhiều, khạc đờm có mủ.

Bài 3: Tang diệp (lá dâu) 10g, hạnh nhân 10g, sa sâm 5g, bối mẫu 3g, vỏ quả lê 15g. Tất cả thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, pha thêm 10g đường phèn, uống thay trà trong ngày.

Công dụng Thanh phế, bổ phế, chỉ ho, trừ đàm. Dùng thích hợp cho người bị viêm phế quản mãn tính trong thời kỳ tiến triển.

Bài 4: Hạnh nhân 100g, tử uyển 100g, ma hoàng sao 30g, tô tử 60g, mật ong 500g, đường đỏ 300g. Sắc kỹ hạnh nhân, tử uyển, ma hoàng và tô tử 2 lần, mỗi lần lấy nửa bát dịch chiết rồi hòa với mật ong và đường đỏ, đem hấp cách thủy trong hai giờ, để nguội đựng trong lọ thủy tinh kín dùng dần. Mỗi ngày 2 lần, mỗi lần dùng 1 thìa hòa với nước ấm để uống.

Công dụng: Ôn phế, trừ đàm, giúp dễ chịu lồng ngực, dùng liên tục trong mùa đông có tác dụng dự phòng các đợt tái phát của viêm phế quản mãn tính rất tốt.

Bài 5: Bạch quả 100g, hạnh nhân 100g, hồ đào nhân 200g, lạc 200g. Tất cả tán vụn, mỗi sáng dùng 20g đun sôi với 180ml nước, đập một quả trứng gà, gia thêm một ít đường phèn rồi uống.

Công dụng: Phù chính cố bản, bổ phế thận, chỉ khái, bình suyễn. Dùng thích hợp cho những người bị viêm phế quản mãn tính thể phế thận đều hư biểu hiện bằng các triệu chứng ho kéo dài, khó thở, ngại nói, ngại vận động, lưng đau, gối mỏi, tay chân lạnh, dễ bị cảm mạo.

Bài 6: Gà mái 1 con chừng 1,2 kg, hoàng kỳ sao mật 50g, phòng phong 10g, phụ tử chế 10g, ma hoàng sao mật 10g. Gà làm sạch, các vị thuốc thái vụn gói trong túi vải rồi nhét vào bụng gà. Tất cả đem hấp cách thủy trong 4 giờ, sau đó bỏ bã thuốc, chia ăn trong 3- 4 ngày.

Công dụng: Bổ thận ích phế, nâng cao sức đề kháng và năng lực chống rét, dự phòng tích cực các đợt tái phát của bệnh VPQMT. Mỗi tháng nên làm từ 1– 2 lần.

Chú ý: Bài thuốc này cần có sự hướng dẫn chu đáo của thầy thuốc chuyên khoa vì phụ tử là vị thuốc có độc nếu bào chế không đúng cách và dùng đúng liều lượng sẽ rất nguy hiểm.

Bài 7: Đông trùng hạ thảo 15g, nhau thai nửa cái. Nhau thai làm sạch, thái miếng rồi đem hấp cách thủy cùng đông trùng hạ thảo, gia thêm gia vị, chia ăn vài lần.

Công dụng: Bổ khí dưỡng huyết, ích phế tư thận, dùng thích hợp cho người bị VPQMT trong giai đoạn ổn định.

Những món ăn, bài thuốc nêu trên, nhìn chung đều khá đơn giản, dễ kiếm, dễ làm và dễ dùng. Vấn đề cốt yếu là phải lựa chọn cho đúng thể bệnh và kiên trì sử dụng.