Cây Thanh hao hoa vàng đã được Tuệ Tĩnh dùng để chữa sốt rét ở nước ta từ thế kỷ 14. ngoài ra thanh hao còn được dùng nhiều để trị chảy máu cam, mụn nhọt, sưng đau răng, đổ mồ hôi trộm… Hiện nay, cây thanh hao hoa vàng được trồng phổ biến ở nhiều địa phương.
Cây Thanh hao hoa vàng là gì?
Thanh hao còn được gọi là Thảo cao, Hương cao, Thanh cao. Cây có tên khoa học là Artemisia annua L., thuộc họ cúc (Asteraceae).
Mô tả
Thanh hao hoa vàng là loài cây sống lâu năm ở vùng đồi núi, ven suối, ven song, thường mọc hoang thành từng đám. Cây mọc cao từ 1,5-2m.
Lá Thanh hao hoa vàng xẻ lông chim 2 lần, thành phiến hẹp, bề mặt lá có phủ lông mềm. Hoa có mùi thơm. Thanh hao có hoa mọc thành cụm, hình cầu hợp thành một chùy kép. Lá bắc tổng bao quanh hoa, hình trứng hoặc hình bầu dục. Hoa màu vàng nhạt, mỗi cụm hoa gồm 6 hoa, hoa lưỡng tính ở giữa, xung quanh là hoa cái.
Quả bế hình trứng, dài 1mm. Mặt vỏ quả có tuyến chứa tinh dầu.
Thanh hao xuất hiện nhiều nơi trên thế giới, mọc rải rác ở vùng ôn đới ấm, cận nhiệt đới, nhiệt đới bắc bán cầu…
Tại Việt Nam thanh hao mọc hoang ở các tỉnh miền Bắc như Lạng Sơn, Cao Bằng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ… Ngoài ra thanh hao còn được trồng ở Lâm Đồng.
Bộ phận dùng
Toàn cây thanh hao hoa vàng.
Công dụng của Thanh hao hoa vàng
Thành phần hóa học
Cây thanh cao hoa vàng phần trên mặt đất chứa artemisinin (thành phần chính), artemisin (quingisosu I), acid artemisinic.
Artenuin B (quinghaosu II), quinghaosu IV, artenuin E (quinghaosu V), artemisininlacton (artenuin F).
Artemisiten (dehydroartemisinin), artemisinic acid methyl ester, desoxyartemisinin (quinghaosu III).
Hàm lượng artemisinin trong lá cây thanh cao hoa vàng đạt từ 0.01% đến 0.9%.
Ngoài những thành phần trên, cây thanh cao hoa vàng còn chứa lipid, coumarin flavonoid, tinh dầu sterol, polyacetylen.
Tác dụng dược lý
Hoạt tính chống kí sinh trùng sốt rét
Hoạt chất artemisinin trong cây thanh hao có khả năng diệt kí sinh trùng sốt rét trong hồng cầu. Tuy nhiên đối với thể ngoài hồng cầu thuốc không có tác dụng nên bệnh dễ tái phát. Cao nước Thanh hao chống được muỗi khi bôi ngoài da. Ngoài ra thanh hao còn có tác dụng ức chế nấm ngoài da, hạ áp, hạ nhiệt.
Hoạt tính chống ung thư
Từ thảo mộc cổ xưa đến thuốc hiện đại: Artemisia annua và artemisinin để điều trị ung thư. Phản ứng tế bào của ARS và các dẫn xuất của nó (dihydroartemisinin, artesunate, artemether, arteether) đối với tế bào ung thư: phản ứng stress oxy hóa bởi các loại oxy phản ứng và oxit nitric, hư hỏng và sửa chữa DNA. Thanh hao có thể hỗ trợ điều trị bệnh bạch cầu, ung thư ruột kết. Ung thư biểu mô tế bào thận, ung thư vú, ung thư phổi không tế bào nhỏ, ung thư tuyến tiền liệt và u gan.
Kháng viêm, làm lành vết thương
Thanh hao nghiên cứu ứng dụng chữa lành vết thương. Thanh hao đã được sử dụng lần đầu tiên trong chế phẩm băng vết thương dạng sợi nano. Băng vết thương từ thanh hao không gây độc tế bào, sự tăng sinh và gắn kết tốt của các tế bào nguyên bào sợi có hạt và đặc tính kháng khuẩn kháng được S.aureus. Do vậy, thanh hao còn được dùng trong điều trị viêm khớp.
Tinh dầu thanh hao có tác dụng làm hóa đờm, giảm ho, hạ cơn hen. Thuốc có Tác dụng lợi mật trên chuột trắng thực nghiệm. Có tác dụng điều tiết và tăng khả năng miễn dịch của cơ thể.
Bên cạnh đó, các hoạt động điều hòa miễn dịch, chống adipogenic, chống hen và chống loãng xương.
Công dụng theo y học cổ truyền của Thanh hao hoa vàng
Tính vị: đắng, cay, lạnh. Qui kinh can, đởm, thận.
Tác dụng: thanh hư nhiệt, trừ cốt trưng, giải thử, tiệt ngược.
Chỉ định:
Chứng ôn tà thương âm, đêm sốt, ngày mát, thường dùng cùng miết giáp, tri mẫu, đan bì như bài thanh cao miết giáp thang.
Chứng âm hư phát nhiệt, lao nhiệt cốt trưng thường dùng cùng với ngân sài hồ, hoàng liên, tri mẫu, miết giáp như bài thanh cốt tán.
Chứng cảm phải thử tà, phát sốt, đau đầu, miệng khát, thường dùng cùng với liên kiều, phục linh, hoạt thạch, thông thảo.
Chứng sốt rét có thể dùng thanh cao liều cao hãm nước uống, hoặc phối hợp với quế tâm, hoàng cầm, hoạt thạch, thanh đại.
Liều dùng: 3 – 10g.
Chú ý: không dùng trong tỳ vị hư nhược.
Bài thuốc của Thanh hao hoa vàng
Cảm sốt hay cảm cúm mùa hè
Dùng Thanh hao 20g giã nhỏ, chế vào một chén nước nóng, hoà đều, gạn lấy nước cốt uống, đắp cho ra mồ hôi. Nếu có rét thì thêm 3 lát gừng (6g) vào, cũng giã và gạn lấy nước cốt uống.
Sốt thương hàn, đổ mồ hôi trộm
Thanh hao 20g, Ðẳng sâm 12g, Mạch môn 15g, Sinh địa 15g, Gạo sống 15g, nước 800ml. Sắc còn 300ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Sốt rét cơn
Thanh hao một nắm, giã vắt lấy nước cốt uống. Nếu rét trước thì hoà với một chén rượu uống. Nếu rét trước và rét nhiều thì dùng Thanh hao 20g. Quế tâm 8g cũng sắc uống.
Ong đốt
Nhai thanh hao, đắp vào vết cắn.
Lưu ý khi dùng cây Thanh hao hoa vàng
Liều dùng thường khoảng 6-20g.
Không nên sắc lâu khi dùng thuốc sắc, bệnh nhân có tỳ vị hư hàn như dễ tiêu chảy, ra nhiều mồ hôi cần lưu ý nên hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
Thanh hao hoa vàng là vị thuốc có tác dụng chữa sốt rét, kháng viêm, cảm sốt. Ngoài ra cây còn là tiềm năng trong hỗ trợ điều trị ung thư.
Để lại một phản hồi